Trong bối cảnh hiện nay, dân số Việt Nam đang phải đối mặt với một thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) năm 2024 đã giảm xuống còn 1,91 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được cho là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Điều này đã hình thành nên một hiện tượng được gọi là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con – đang phát triển một cách lặng lẽ.
Xu hướng này đang khiến Việt Nam tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia đã chỉ ra rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Giá nhà đất tăng cao là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ. Không ít người trẻ từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân.
Một khảo sát đã cho thấy 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này đã đặt Việt Nam trước các hệ lụy như suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số.
Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Giải quyết vấn đề nhà ở không chỉ giúp cải thiện tình trạng giảm sinh mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế và xã hội.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ nhà ở cho người trẻ, như cung cấp các khoản vay mua nhà với lãi suất thấp, hay hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng nhà ở xã hội. Doanh nghiệp cũng cần có các chính sách hỗ trợ nhân viên, như cung cấp nhà ở cho nhân viên hoặc hỗ trợ tài chính để nhân viên mua nhà.
Ngoài ra, cần có sự thay đổi trong tư duy và quan điểm về hôn nhân và sinh con. Cần xóa bỏ quan điểm rằng hôn nhân và sinh con là trách nhiệm của phụ nữ, và hỗ trợ cả nam giới và nữ giới trong việc cân bằng giữa công việc và gia đình.
Cuối cùng, việc giải quyết vấn đề giảm sinh và già hóa dân số là một quá trình lâu dài và cần sự nỗ lực từ tất cả các bên. Với sự chung tay và hỗ trợ của tất cả các bên, chúng ta có thể xây dựng một tương lai tốt hơn cho Việt Nam.
