Các cuộc tấn công của Israel và Mỹ nhằm ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân có thể đang phản tác dụng, vô tình thúc đẩy Iran đẩy nhanh chương trình hạt nhân và tạo tiền lệ nguy hiểm cho khu vực.

Ngày 13/6, Israel đã khởi động Chiến dịch Sư tử trỗi dậy, một chiến dịch quân sự quy mô lớn nhằm xóa bỏ khả năng hạt nhân của Iran. Chiến dịch này bao gồm các đợt tấn công phối hợp nhắm vào các nhà khoa học hạt nhân, tướng lĩnh quân đội và thành viên chủ chốt của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran. Tuy nhiên, Israel vẫn gặp khó khăn khi đối mặt với các cơ sở hạt nhân được gia cố kiên cố của Iran.

Chỉ vài ngày sau, vào ngày 21/6, Mỹ đã triển khai các cuộc không kích chính xác bằng máy bay ném bom tàng hình B-2, nhắm vào các địa điểm trọng yếu như Fordow, Natanz và Isfahan. Mục tiêu của các cuộc tấn công này là làm tê liệt khả năng hạt nhân chiến lược của Iran. Tuy nhiên, xung đột này đã phơi bày một thực tế đáng lo ngại: nguy cơ gia tăng phổ biến vũ khí hạt nhân trong một khu vực vốn đã bất ổn như Trung Đông.

Từ năm 2006, Iran đã chịu các lệnh trừng phạt quốc tế sau khi bị cáo buộc không tuân thủ quy định của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã nỗ lực giải quyết vấn đề qua ngoại giao, dẫn đến Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) năm 2015. Tuy nhiên, quyết định của chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump rút khỏi JCPOA vào năm 2018 đã kích hoạt chuỗi phản ứng ngược. Tehran đã giảm cam kết và tái khởi động các hoạt động làm giàu uranium.

Theo báo cáo mới nhất của IAEA, Iran hiện sở hữu hơn 400kg uranium làm giàu ở mức 60%. Nếu được tinh luyện tiếp đến 90%, lượng này đủ để sản xuất từ 10 đến 12 đầu đạn hạt nhân. Bài học lịch sử cho thấy Israel từng thực hiện chiến lược tương tự khi phá hủy lò phản ứng hạt nhân của Iraq (1981) và Syria (2007). Tuy nhiên, chương trình hạt nhân của Iran phức tạp và kiên cố hơn rất nhiều.

Mối đe dọa không dừng lại ở Iran. Nếu Tehran chính thức từ bỏ Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT), cánh cửa hợp pháp cho việc phát triển vũ khí hạt nhân sẽ rộng mở. Trong bối cảnh đó, giải pháp duy nhất có tính bền vững vẫn là ngoại giao thực chất, một thỏa thuận hạt nhân mới với các điều khoản xác minh chặt chẽ, sự hiện diện trở lại của IAEA và lộ trình dỡ bỏ trừng phạt có điều kiện.

Liên bang Nga đã âm thầm mở rộng cơ sở vũ khí hạt nhân trong những năm gần đây, như được tiết lộ qua các hình ảnh vệ tinh mới. Những phát hiện này không chỉ cho thấy sự hiện đại hóa cơ sở hạ tầng vũ khí hạt nhân của Nga mà còn gửi đi một thông điệp cứng rắn đến NATO và Mỹ trong bối cảnh cuộc chiến tại Ukraine vẫn tiếp diễn. Các chuyên gia phân tích rằng việc nâng cấp này có thể xuất phát từ hai lý do chính: nâng cấp định kỳ và thể hiện sức mạnh với các cường quốc hạt nhân khác.

Các hình ảnh vệ tinh gần đây đã tiết lộ hoạt động xây dựng quy mô lớn tại năm địa điểm quân sự, trong đó có bốn địa điểm gần châu Âu, bao gồm Belarus, Kaliningrad và vùng duyên hải Bắc Cực của Nga, và một địa điểm gần Thái Bình Dương, gần Alaska. Tại Belarus, gần thị trấn Asipovichy, hoạt động xây dựng tại Căn cứ đạn dược số 1405 đã được phát hiện. Các dấu hiệu điển hình của một cơ sở lưu trữ hạt nhân đã được tìm thấy, bao gồm hàng rào ba lớp, các tòa nhà mới, đường dốc dỡ hàng có mái che và một ăng-ten lớn.

Một trong những diễn biến đáng chú ý nhất là tại Belarus, nơi các nhà phân tích phát hiện hoạt động xây dựng quy mô lớn tại Căn cứ đạn dược số 1405. Hình ảnh vệ tinh cho thấy có hàng rào ba lớp, các tòa nhà mới, đường dốc dỡ hàng có mái che và một ăng-ten lớn – tất cả đều là dấu hiệu điển hình của một cơ sở lưu trữ hạt nhân. Ngoài ra, một đầu mối đường sắt mới đã được xây dựng để kết nối căn cứ với mạng lưới đường sắt quốc gia, có khả năng phục vụ việc vận chuyển đầu đạn.

Các chuyên gia cho rằng cơ sở này đã sẵn sàng để lưu trữ vũ khí hạt nhân của Liên bang Nga. Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã tuyên bố rằng các đầu đạn chiến thuật này “mạnh gấp ba lần” quả bom Mỹ thả xuống Hiroshima và Nagasaki. Tuy nhiên, Tổng thư ký Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS) Sergei Lebedev sau đó làm rõ rằng các vũ khí này vẫn sẽ do Liên bang Nga kiểm soát thông qua cơ chế “nút hạt nhân kép”, đòi hỏi sự cho phép từ cả hai bên – trên thực tế, quyền quyết định cuối cùng vẫn nằm trong tay Moskva (Moscow).

Liên bang Nga vẫn là quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, với khoảng 4.300 đầu đạn đang hoạt động. Mỹ có khoảng 3.700 đầu đạn. Cả hai nước đều đang nâng cấp lực lượng hạt nhân của mình. Ví dụ, Mỹ đang thay thế các tên lửa Minuteman III cũ kỹ bằng một hệ thống mới có tên là Sentinel.

Liên bang Nga chưa đưa ra bình luận nào về các phát hiện từ ảnh vệ tinh, và chính phủ Belarus cũng giữ im lặng. Các chuyên gia cho rằng dù hiện tại các địa điểm trên có thể chưa lưu trữ đầu đạn hạt nhân, nhưng tốc độ và quy mô xây dựng có thể khiến căng thẳng xoay quanh vũ khí hạt nhân ngày càng gia tăng.